Muzeum Więzienia Pawiak to jedno z najważniejszych miejsc pamięci w Warszawie, które upamiętnia ofiary represji niemieckiego okupanta podczas II wojny światowej.
Zlokalizowane na terenie dawnego więzienia, muzeum jest pełne autentycznych pamiątek, dokumentów oraz opowieści o tych, którzy przeżyli koszmar Pawiaka lub stracili tam życie.
To miejsce wzruszeń i refleksji, które przypomina o tragicznych losach mieszkańców stolicy.
Historia Pawiaka – Więzienie o Mrocznej Reputacji
Pawiak powstał w 1835 roku jako carskie więzienie, a jego mroczna historia sięga czasów zaborów. Podczas II wojny światowej, po wkroczeniu Niemców, stał się miejscem masowych represji wobec Polaków, w tym członków ruchu oporu. Według szacunków, przez więzienie przeszło około 100 tysięcy osób, z czego wielu nigdy go nie opuściło. Budynek został zniszczony przez Niemców w 1944 roku, ale jego pozostałości stały się podstawą do utworzenia muzeum, które działa od 1965 roku.
Symboliczne Drzewo Pawiaka
Przed wejściem do muzeum znajduje się replika słynnego „Drzewa Pawiaka”, które jest jednym z najważniejszych symboli tego miejsca. Oryginalne drzewo, rosnące w pobliżu więzienia, przez lata było świadkiem tragedii rozgrywających się na Pawiaku. Obecna metalowa replika upamiętnia ofiary represji, a na jej pniu znajdują się tabliczki z nazwiskami pomordowanych więźniów. To miejsce pełne wzruszenia i pamięci, przy którym rodziny ofiar, mieszkańcy Warszawy oraz turyści składają kwiaty i zapalają znicze.
Wśród setek nazwisk na tabliczkach znaleźć można również takie, które przyciągają szczególną uwagę. Jednym z nich jest Stanisław Moniuszko, prawnuk wybitnego polskiego kompozytora o tym samym imieniu, który został zamordowany przez Niemców w czasie okupacji. Kolejną tabliczką, która wzrusza odwiedzających, jest ta upamiętniająca Stefana Bronisława Starzyńskiego, legendarnego prezydenta Warszawy. Bohater września 1939 roku, który zasłynął swoją niezłomną postawą podczas obrony miasta, po aresztowaniu przez Niemców przebywał na Pawiaku, a następnie został brutalnie zamordowany przez gestapo.
Tabliczki na Drzewie Pawiaka są nie tylko symbolem pamięci, ale też świadectwem osobistych tragedii i heroizmu w obliczu niewyobrażalnych cierpień. Dla wielu odwiedzających to miejsce staje się punktem refleksji nad historią Warszawy i jej mieszkańców, którzy zapłacili najwyższą cenę za wolność i niezłomność w obliczu okupanta.
Muzeum Niepodległości oraz jego Oddziały: Muzeum Więzienia Pawiak, Mauzoleum Walki i Męczeństwa są czynne dla zwiedzających:
– we wtorek 10.00 – 17.00
– w środę 11.00 – 19.00
– od czwartku do niedzieli 10.00 – 17.00
– w czwartki – wstęp wolny
– w poniedziałki ekspozycje nieczynne
Ostatni zwiedzający mogą wejść na ekspozycję 30 minut przed zamknięciem Muzeum.
Maja Berezowska – Artystka, która Przeżyła Pawiak
Wśród osób, które doświadczyły horroru Pawiaka, była Maja Berezowska, wybitna polska malarka i graficzka. Aresztowana przez gestapo za tworzenie satyrycznych rysunków, które ośmieszały Adolfa Hitlera, przeszła przez piekło więzienia, zanim została wywieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Jej historia to przykład niezłomności ducha i siły artystycznej ekspresji, która przetrwała mimo niewyobrażalnych trudności. Więcej o życiu i twórczości Mai Berezowskiej przeczytasz w naszym artykule.
W czasie pobytu na Pawiaku Berezowska, mimo dramatycznych warunków, stworzyła kilka niezwykle poruszających prac. Jednym z najbardziej znanych jej rysunków jest przedstawienie drzwi więziennej celi, oznaczonych numerem 7, które sama opisała jako miejsce pełne cierpienia i walki o przetrwanie. Rysunek jest realistycznym odzwierciedleniem brutalnej codzienności więźniów – drzwi z ciężką kłódką, zamknięty wizjer, a obok ściana, na której być może zostawiono pożegnalne zapiski. To dzieło, nasycone emocjami, stanowi nie tylko zapis przeżyć artystki, ale również niezwykle cenny dokument historyczny, który pozwala lepiej zrozumieć realia życia na Pawiaku. Rysunek można dziś zobaczyć w Muzeum Więzienia Pawiak, gdzie przypomina o niewyobrażalnym cierpieniu więźniów i ich niezłomnym duchu.
Zwiedzanie Muzeum Więzienia Pawiak
Muzeum składa się z dwóch części: ekspozycji stałej i miejsca pamięci na zewnątrz. W środku można zobaczyć oryginalne dokumenty, przedmioty osobiste więźniów, a także odtworzone cele, które oddają realia życia w Pawiaku. Muzeum regularnie organizuje także wystawy czasowe oraz wydarzenia edukacyjne, które przybliżają współczesnym pokoleniom tragiczną historię tego miejsca.
Dla zwiedzających ważna informacja: muzeum znajduje się przy ul. Dzielnej 24/26, a na wizytę warto zarezerwować około godziny. Jest to wyjątkowe miejsce, które skłania do refleksji nad ceną wolności i wartościami, które warto pielęgnować.
